Wouter Veldhuis nieuwe voorzitter EFL Stichting

Met de aanstelling van Wouter Veldhuis als nieuwe voorzitter breekt voor de EFL Stichting een nieuwe fase aan. In een tijd waarin publieke culturele infrastructuur onder druk staat en de ruimte voor experiment afneemt, wil Veldhuis het onafhankelijke en toekomstgerichte karakter van de stichting koesteren en versterken. Mede op basis van zijn ervaring als Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving wil hij de nadruk leggen op thema’s als ruimtelijke rechtvaardigheid en de rol van gedragsverandering in stedelijke en maatschappelijke opgaven.

Motivatie voor het voorzitterschap

We leven in een tijd van afkalvende publieke culturele infrastructuur. Overheden bezuinigen en/of voegen instellingen en fondsen samen waardoor er netto minder geld en ruimte beschikbaar is. Bovendien neemt de ruimte voor experiment zienderogen af omdat overheden maximaal rendement verwachten met het schaarse geld dat wel beschikbaar is. En dat terwijl juist in de deze onzekere tijden heel veel behoefte is aan experiment; verkenningen naar nog onbekende toekomsten die ons vooruit kunnen helpen om nu de juiste beslissingen te nemen.

In deze onzekere tijden speelt de EFL Stichting een belangrijke rol bij het stimuleren en ondersteunen van onafhankelijk onderzoek en kennisoverdracht op het raakvlak van stedebouw, planologie, landschapsarchitectuur, architectuur en wetenschap. Het is een van de weinige fondsen die op eigen kracht en zonder belang of van tevoren vastgestelde tegenprestatie initiatieven ondersteunt. Geheel in lijn met het gedachtengoed van de naamgevers biedt het de ruimte voor experiment. Als nieuwe voorzitter zie ik het als een enorme verantwoordelijkheid om dit gedachtengoed, samen met de andere bestuursleden van de EFL Stichting, te koesteren en verder te brengen.

Rechtvaardigheid op de agenda

De afgelopen 10 jaar heb ik veel gepubliceerd over mijn zoektocht naar een meer rechtvaardige stad. Dit heeft onder andere geleid tot de publicatie van twee Stadsessays die ik samen met Simon Franke schreef en gepubliceerd konden worden dankzij een financiële bijdrage van de EFL Stichting. En als Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving heb ik de afgelopen jaren binnen het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs de programmalijn Rechtvaardige Buurten opgezet. Tegelijkertijd initieerde de EFL Stichting onder leiding van scheidend voorzitter Hilde Blank ook verschillende onderzoeken naar een meer rechtvaardige stadsontwikkeling, mede met oog op de grote klimaatveranderingen die de wereld ingrijpend zal veranderen. Het moge duidelijk zijn dat ik deze lijn dus graag verder voortzet en verdiep. Want de strijd voor een meer rechtvaardige leefomgeving is in een huidige samenleving misschien wel belangrijker dan ooit.

Daarbij ben ik ervan overtuigd dat het noodzakelijk is om de verhoudingen in de driehoek overheid-markt-burger flink op te schudden. Je zou kunnen stellen dat Van Eesteren en Van Lohuizen in hun werkzame leven vooral gewerkt hebben in een context waar de overheid het heft in handen had. Met als doel de emancipatie van de burger. Echter, sinds de jaren tachtig is het primaat steeds meer bij de markt neergelegd, vanuit de veronderstelling dat die efficiënter is en beter weet wat de consument nodig heeft. En nu staan we aan de vooravond van een nieuwe tijd waarin (opnieuw) burgerschap en collectiviteit steeds belangrijker lijken te worden. Voor de EFL Stichting een bijzonder relevant gegeven omdat het volledig onafhankelijk van overheid en markt kan opereren en de zoektocht naar nieuwe collectiviteit kan stimuleren.

Aandacht voor nieuwe thema’s

Als nieuwe voorzitter heb ik een belangrijke stem in de koers van de EFL Stichting, maar uiteindelijk is het aan het gehele bestuur om gezamenlijk richting te geven aan de agenda van de komende vier jaar. Maar, als ik toch alvast op de zaken vooruit zou mogen lopen; ik zou graag meer aandacht willen geven aan het enorme belang van gedragsverandering bij ruimtelijke en maatschappelijke vraagstukken. Het is nog een vrij ongepolijst idee dat ik graag met mijn medebestuursleden aan zou willen scherpen: het is vrij duidelijk wat op lange termijn nodig is voor een gezonde en rechtvaardige leefomgeving, maar het pad ernaartoe is ongewis en wordt alleen maar begaanbaar als we weer leren te verlangen naar een nieuwe tijd en ons gedrag daarop aanpassen.

Ten behoeve van het Algemeen Uitbreidingsplan voor Amsterdam ontwikkelden Van Lohuizen en Van Eesteren allerlei methoden om grip te krijgen op het gedrag van mensen zodat ze daar ook de noodzakelijke ruimte voor konden ontwerpen. De enorme kaartenbakken met statistische tellingen van Van Lohuizen zijn legendarisch. Maar dit ging er nog wel vanuit dat de menselijke behoeften alle ruimte moeten krijgen en dat een goed stadsontwerp daar dus op afgestemd moet worden. Inmiddels zitten we in een tijd dat er te weinig ruimte is om alle menselijke behoeften te honoreren. Dus in plaats van het gedrag te faciliteren moeten we nu op zoek naar ontwerpstrategieën die onze behoeften veranderen. Alleen zo kunnen we het pad naar een betere toekomst vinden. En dat is niet alleen een ruimtelijke ontwerpopgave maar ook een sociaal en economisch vraagstuk. In de commerciële sector slagen bedrijven er telkens weer in om ons te doen verlangen naar een nieuw product waarvan we niet eens wisten dat we het wilden hebben. Ik zou er veel voor over hebben als het ons lukt om de komende jaren te verkennen hoe we gedragsverandering kunnen bewerkstelligen die onze economische, sociale en ruimtelijke behoeften weer terug kunnen brengen binnen de grenzen van onze planeet. 

Voortzetten koers Hilde Blank

In de periode dat Hilde Blank voorzitter was is de EFL Stichting meer zichtbaar geworden met een eigen onderzoeksagenda. Dit zet ik graag voort. Ook heeft Hilde met de leerstoel van Caroline Newton bij de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft de verbinding met onderwijs en wetenschap verder verstevigd. Ook iets om voort te zetten, maar wat mij betreft moeten we als Stichting nog wel goed bedenken welke vorm daar de komende jaren het beste bij past. En Hilde heeft zich de afgelopen jaren hard gemaakt voor het stimuleren van jong talent. Onder andere met reisbeurzen, maar ook met de Open Oproep. Met name op dit vlak denk ik dat er nog een grote stap te zetten is. Juist de EFL Stichting moet de ruimte kunnen bieden aan jong talent om te experimenteren, te oefenen en zo nu en dan te struikelen. Hier wil ik echt flink aan trekken, want als we nu niet investeren in toekomstige generaties hebben we over enkele jaren nog maar weinig mensen met kennis en vooral ervaring om het werk te doen. En om maar gelijk de knuppel in het hoenderhok te gooien, dit betekent wat mij betreft ook dat er in het bestuur meer ruimte moet komen voor jong talent!