Brasilia en de CIAM

De ruimtelijk en sociale opbouw van Brasilia was gebaseerd op de manifesten van de CIAM, de Congrès Internationaux d’Architecture Moderne. Tot in de jaren zestig van de 20e eeuw vormden deze een referentiepunt voor de ontwikkeling van de moderne stad. Het centrale thema van de CIAM is de ruimtelijke scheiding van de sleutelfuncties van het stedelijk leven: wonen, werken, ontspanning en verkeer. De manifesten van de CIAM gingen ervan uit dat de overheid de planning van de gebouwde omgeving volledig controleerde.

Bij de formulering van de CIAM-idealen heeft Van Eesteren een beslissende rol gespeeld. Het vierde CIAM-congres 1935 te Amsterdam stond vooral in het teken van een internationale presentatie van het Amsterdams Uitbreidingsplan. Feitelijk was het een eerste concretisering van het twee jaar oudere Handvest van Athene, de stad van het tweede CIAM-congres. Pas na WO2 zijn de in dit handvest geformuleerde CIAM-concepten gerealiseerd. Misschien wel het meest consequent en spectaculair in Brasilia.

Overigens was het niet zozeer Van Eesteren, maar een andere sleutelfiguur binnen de CIAM,
Le Corbusier, wiens interpretatie van het CIAM-ideaal in Brasilia gereproduceerd werd. Onder zijn supervisie werd binnen 41 maanden onder leiding van de stedebouwkundige Lucio Costa en de architect Oscar Niemeyer een complete stad gebouwd. Na voltooiing in 1960 werd Brasilia hoofdstad van Brazilië. Brasilia wordt beschouwd als de meest complete modernistische ideaalstad en prijkt als zodanig sinds 1987 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Van Eesterens pioniersrol binnen de CIAM en hierdoor zijn indirecte betrokkenheid bij de vormgeving van Brasilia en enkele andere naoorlogse Zuid-Amerikaanse steden heeft ertoe geleid dat hij in de jaren vijftig naast zijn hoogleraarschap in Delft gastdocent was aan de universiteit van Santiago de Chile.